2025-ci il 21 oktyabr tarixində Qazaxıstanın paytaxtı Astanada keçirilmiş Azərbaycan–Qazaxıstan Ali Dövlətlərarası Şurasının ikinci iclası və iki ölkə liderlərinin çıxışları, regionda sülh, iqtisadi inkişaf və mədəni həmrəyliyə əsaslanan yeni əməkdaşlıq mərhələsinin başlanğıcı kimi tarixə düşdü. Prezident İlham Əliyev və Prezident Kasım-Jomart Tokayevin rəhbərliyi ilə reallaşan bu görüş, təkcə ikitərəfli əlaqələrin dərinləşməsini deyil, həm də Türk dünyasının gələcək modelini müəyyən edən strateji baxışın formalaşmasını təsdiqlədi. Bu görüşdə imzalanmış çoxsaylı sənədlər, xüsusən də iqtisadi, enerji, nəqliyyat və humanitar sahələr üzrə razılaşmalar, Azərbaycan–Qazaxıstan münasibətlərinin sülh, inkişaf və birgə gələcək prinsipinə əsaslandığını göstərir. Prezident İlham Əliyevin bəyanatı da məhz bu məntiqi vurğuladı: “Biz yalnız strateji tərəfdaş deyil, eyni zamanda ortaq taleyi bölüşən, bir-birinin uğuruna sevinən qardaş xalqlarıq.” Azərbaycan–Qazaxıstan münasibətlərinin özəlliyi ondan ibarətdir ki, bu əlaqələr sırf siyasi maraqlardan çox, mənəvi və humanitar dəyərlər üzərində formalaşıb. Hər iki xalq ortaq türk mənşəyinə, dilinə və tarixə malik olmaqla, mədəniyyət, ədəbiyyat və musiqi sahələrində də sıx bağlılığa sahibdir. Prezident İlham Əliyev çıxışında qeyd etdi ki, “mədəniyyət xalqların yaddaşı, dostluğun isə daimi təməlidir.” Bu fikir, Azərbaycan ilə Qazaxıstanın münasibətlərində humanitar diplomatiyanın əhəmiyyətini göstərir. Son illərdə iki ölkə arasında mədəniyyət günlərinin təşkili, təhsil mübadilələri, incəsənət festivalları, o cümlədən “Azərbaycan Mədəniyyəti Günləri” və “Abay və Nizami irsi” mövzusunda keçirilən simpoziumlar xalqların mənəvi yaxınlığını daha da möhkəmləndirib. Bakı və Astana bu yaxınlığın qorunmasına strateji yanaşma ilə baxır. Azərbaycan Universitetlərində Qazaxıstan tarixi və dili üzrə mərkəzlərin fəaliyyət göstərməsi, Qazaxıstanda Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin yaradılması, bu dostluğun davamlılığını təmin edən mühüm addımlardır. İkitərəfli münasibətlərin ən güclü istiqamətlərindən biri məhz iqtisadi əməkdaşlıqdır. Astanadakı iclasda imzalanmış enerji, ticarət, nəqliyyat, logistika və kənd təsərrüfatı sahələrində 20-dən çox sənəd bu əlaqələrin real iqtisadi məzmununu əks etdirir. Prezident İlham Əliyev vurğuladı ki, “Azərbaycan və Qazaxıstan Xəzər hövzəsində iqtisadi təhlükəsizliyin və nəqliyyat əlaqələrinin aparıcı mərkəzləridir.” O, həmçinin qeyd etdi ki, qarşılıqlı sərmayə layihələri və ticarət dövriyyəsi 2024-cü illə müqayisədə 40 faiz artaraq rekord səviyyəyə çatıb. Bu uğur, ilk növbədə, Orta Dəhliz adlanan strateji nəqliyyat marşrutunun inkişafı ilə bağlıdır. Qazaxıstanın qərb bölgələrindən çıxan yüklərin Azərbaycan üzərindən Qara dəniz və Aralıq dənizi limanlarına daşınması, iki ölkəni Avrasiya ticarət arteriyasının mühüm həlqəsinə çevirib. Prezident İlham Əliyev bəyan etdi ki, “Orta Dəhliz yalnız iqtisadi deyil, həm də siyasi inteqrasiyanın sütunudur.” Prezident Kasım-Jomart Tokayev isə bu fikri dəstəkləyərək bildirdi ki, “Azərbaycan və Qazaxıstan bir-birinin iqtisadi uğurunda iştirak edən, bir-birini tamamlayan iki dost dövlətdir.” Azərbaycan və Qazaxıstan arasında enerji sahəsində əməkdaşlıq təkcə karbohidrogen ixracı ilə məhdudlaşmır. Astanada imzalanmış enerji resurslarının birgə daşınması və yaşıl enerji layihələrinin inkişafı haqqında razılaşma, regionda enerji təhlükəsizliyinin təminatında mühüm rol oynayacaq. Azərbaycanın enerji infrastrukturu – xüsusən də Bakı–Tbilisi–Ceyhan, Cənub Qaz Dəhlizi və Zəngəzur dəhlizi – Qazaxıstan üçün yeni ixrac imkanları yaradır. Eyni zamanda, Qazaxıstanın neft və qaz ehtiyatlarının Azərbaycan üzərindən Avropa bazarlarına çıxışı regional iqtisadi sistemin inteqrasiyasına töhfə verir. Bu əməkdaşlıq həm də yaşıl enerji keçidi baxımından strateji əhəmiyyət daşıyır. Hər iki ölkə alternativ enerji, xüsusilə külək və günəş enerjisi üzrə texnologiya mübadiləsinə başlayıb. Prezident İlham Əliyev çıxışında vurğuladı ki, “bizim məqsədimiz təkcə enerji ixrac etmək deyil, həm də sabit enerji gələcəyi formalaşdırmaqdır.” Azərbaycan və Qazaxıstan əlaqələrinin ən dərin qatını məhz humanitar diplomatiya təşkil edir. Bu sahə dövlətlərarası münasibətlərin sabitliyini təmin edən mənəvi dayağa çevrilib. Astanada keçirilən görüş zamanı imzalanmış mədəniyyət, təhsil və gənclər sahəsində əməkdaşlıq haqqında sənədlər, iki xalqın bir-birinə daha da yaxınlaşmasına xidmət edir. Azərbaycan və Qazaxıstan gəncləri üçün birgə təqaüd proqramları, tələbə mübadiləsi və elmi layihələr artıq reallaşdırılmaqdadır. Bununla yanaşı, hər iki ölkədə Türk Akademiyası və Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu çərçivəsində aparılan layihələr, ortaq mədəni dəyərlərin qorunması və gələcək nəsillərə ötürülməsi baxımından mühüm əhəmiyyət daşıyır. Prezident İlham Əliyev bəyan etdi ki, “bizim gənclərimiz gələcəyin körpüsüdür. Onlar Azərbaycan və Qazaxıstanın dostluq ənənələrini yeni dövrə daşıyacaqlar.” Azərbaycan–Qazaxıstan əməkdaşlığı yalnız iqtisadi və humanitar sahələrlə məhdudlaşmır, eyni zamanda regional sülh və təhlükəsizlik sisteminin mühüm komponentinə çevrilib. Hər iki ölkə beynəlxalq hüququn norma və prinsiplərinə hörmətlə yanaşır, regional münaqişələrin sülh yolu ilə həllinə üstünlük verir. Prezident İlham Əliyev Astanadakı bəyanatında vurğuladı ki, “Azərbaycanın əsas məqsədi bölgədə dayanıqlı sülh mühitinin bərqərar olması və xalqlar arasında qarşılıqlı hörmətin möhkəmlənməsidir.” Bu mövqe Qazaxıstan tərəfindən də dəstəklənir. Prezident Kasım-Jomart Tokayev bildirdi ki, “biz Cənubi Qafqazda sabitliyin və əməkdaşlığın bərpasını regionun rifahı üçün zəruri hesab edirik.” Azərbaycanın 44 günlük Vətən müharibəsindən sonra yaratdığı reallıqlar, Zəngəzur dəhlizinin bərpası və postmünaqişə dövrü siyasəti, Qazaxıstanın regional iqtisadi maraqları ilə üst-üstə düşür. Bu mənada, iki ölkə sülh və təhlükəsizlik modelini praktik əməkdaşlıq müstəvisində həyata keçirir. Astana görüşündə Prezident İlham Əliyev xüsusi vurğuladı ki, “Azərbaycan–Qazaxıstan əməkdaşlığı Türk Dövlətləri Təşkilatının inteqrasiyasının nüvəsidir.” Bu, həm siyasi, həm də iqtisadi baxımdan strateji reallığı əks etdirir. Türk Dövlətləri Təşkilatının çərçivəsində həyata keçirilən təşəbbüslərin böyük qismi məhz Bakı və Astana arasında koordinasiya olunur. İki ölkə lideri bu təşkilatın iqtisadi, humanitar və müdafiə potensialının artırılmasını Türk birliyinin gələcəyi üçün vacib hesab edirlər. Prezident Kasım-Jomart Tokayev də bəyan etdi ki, “Azərbaycan və Qazaxıstanın qardaşlığı Türk dünyasının sütunlarından biridir.” Bu fikir, yalnız diplomatik ritorika deyil, həm də yeni Avrasiya strateji arxitekturasının təməli kimi dəyərləndirilir. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin və Qazaxıstan Prezidenti Kasım-Jomart Tokayevin siyasi xəttini fərqləndirən əsas xüsusiyyətlərdən biri onların sabitlik, əməkdaşlıq və qarşılıqlı inkişafa əsaslanan liderlik fəlsəfəsidir. Hər iki lider ölkələrini regional müstəqillik və iqtisadi tərəqqi modeli kimi formalaşdırmağı bacarıb. Onların rəhbərliyi ilə həyata keçirilən islahatlar, dövlət idarəçiliyində şəffaflıq, iqtisadiyyatın rəqəmsallaşdırılması və sosial siyasətin gücləndirilməsi istiqamətində mühüm nəticələr verib. Bu baxımdan, Astana görüşü yalnız bir diplomatik hadisə deyil, liderlik sinerjisinin parlaq təcəssümü idi. Bu sinerji sayəsində Azərbaycan və Qazaxıstan münasibətləri artıq sadəcə ikitərəfli deyil, regionlararası strateji tərəfdaşlıq səviyyəsinə yüksəlib. Azərbaycan və Qazaxıstan arasında 2025-ci il Astanadakı görüşlə təsbit olunan əməkdaşlıq modeli, müasir dövrdə sülh, inkişaf və birgə gələcək ideyasının real təcəssümüdür. Bu modelin dayaqları – iqtisadi inteqrasiya, enerji və nəqliyyat sinerjisi, humanitar diplomatiya və ortaq dəyərlər – regionda dayanıqlı inkişafın təminatına xidmət edir. Prezident İlham Əliyev və Prezident Kasım-Jomart Tokayevin ortaq siyasi vizyonu, Türk dünyasında birliyin möhkəmlənməsi, Avrasiya məkanında sabitliyin qorunması və qlobal əməkdaşlığın yeni standartının formalaşmasına təkan verir. Bu gün Azərbaycan–Qazaxıstan münasibətləri təkcə iki dövlətin deyil, ümumtürk həmrəyliyinin, sülh və tərəqqi fəlsəfəsinin simvoluna çevrilib. Astana görüşü göstərdi ki, bu əməkdaşlıq gələcək nəsillərə uzanan bir dostluq körpüsüdür – o körpü ki, onun dayaqları qardaşlıq, etimad və qarşılıqlı inkişaf prinsipləri üzərində qurulub.

Şahin Seyidzadə

Millət vəkili